Vai trò của gan và thận trong cơ thể vô cùng quan trọng, đóng vai trò chủ chốt trong việc duy trì sự sống và hoạt động ổn định của cơ thể. Nếu ví cơ thể như một nhà máy sinh học phức tạp, thì gan và thận chính là “bộ phận xử lý và thanh lọc”, đảm bảo tất cả các hệ thống khác hoạt động trơn tru và khỏe mạnh.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cụ thể về vai trò của gan và thận, tại sao chúng quan trọng và cách chăm sóc hai cơ quan này để duy trì sức khỏe lâu dài.

1. Gan – Nhà máy sinh hóa của cơ thể

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất, nằm ở bên phải bụng dưới cơ hoành, nặng khoảng 1.2 – 1.5 kg ở người trưởng thành. Mỗi phút, gan tiếp nhận khoảng 1.5 lít máu để xử lý, lọc độc tố, tổng hợp protein và hỗ trợ nhiều chức năng sống khác.

1.1. Chức năng chính của gan

Giải độc cho cơ thể

Gan là bộ lọc chính, có khả năng phân giải và loại bỏ các độc tố từ máu. Những chất độc đến từ rượu bia, thuốc men, thực phẩm chế biến sẵn, hóa chất môi trường đều được chuyển hóa tại gan để trở nên vô hại hoặc dễ đào thải.

Chuyển hóa dinh dưỡng

Gan đóng vai trò trung tâm trong việc chuyển hóa carbohydrate, lipid và protein. Cụ thể:

• Dự trữ và giải phóng glucose khi cơ thể cần năng lượng

• Tổng hợp cholesterol và axit béo cần thiết cho hoạt động tế bào

• Tổng hợp protein huyết tương như albumin và yếu tố đông máu

Sản xuất mật

Gan sản xuất mật – một chất lỏng giúp tiêu hóa chất béo. Mật được lưu trữ ở túi mật và tiết vào ruột non khi ăn, đặc biệt là các bữa có dầu mỡ.

Dự trữ vitamin và khoáng chất

Gan dự trữ nhiều dưỡng chất quan trọng như vitamin A, D, E, K, B12, sắt và đồng. Khi cơ thể cần, gan sẽ giải phóng chúng vào máu để duy trì cân bằng.

2. Thận – Bộ lọc máu và điều hòa nội môi

Thận là một đôi cơ quan hình hạt đậu, nằm ở hai bên cột sống, phía sau bụng. Mỗi quả thận dài khoảng 10–12 cm, nặng khoảng 150g. Mỗi ngày, hai quả thận lọc khoảng 180 lít máu để tạo ra từ 1.5 đến 2 lít nước tiểu.

2.1. Chức năng chính của thận

Lọc máu, thải độc qua nước tiểu

Thận loại bỏ các chất cặn bã từ quá trình trao đổi chất như ure, creatinine, axit uric cùng các độc tố và thuốc từ máu, đào thải chúng ra ngoài qua đường tiểu.

Cân bằng nước và điện giải

Thận điều chỉnh lượng nước và các chất điện giải như natri, kali, canxi, phosphate… giữ ổn định môi trường bên trong cơ thể (hằng nội môi).

Điều hòa huyết áp

Thận tiết ra một loại enzym gọi là renin, tham gia vào chuỗi phản ứng kiểm soát huyết áp. Đồng thời, thông qua điều chỉnh lượng muối và nước giữ lại, thận ảnh hưởng trực tiếp đến áp lực máu.

Sản xuất hormone

• Erythropoietin (EPO): Kích thích tủy xương tạo hồng cầu, phòng ngừa thiếu máu

• Calcitriol (dạng hoạt động của vitamin D): Hỗ trợ hấp thu canxi từ ruột, giúp xương chắc khỏe

3. Gan và thận – Hoạt động phối hợp như thế nào?

Dù là hai cơ quan riêng biệt, gan và thận có mối liên hệ mật thiết:

• Gan giúp chuyển hóa thuốc, chất dinh dưỡng để tạo thành dạng dễ hấp thụ hoặc dễ đào thải, sau đó thận sẽ bài tiết chúng qua nước tiểu.

• Cả gan và thận đều có vai trò trong việc điều hòa huyết áp, cân bằng nội môi.

• Khi một cơ quan bị tổn thương (ví dụ: suy gan), thận thường chịu ảnh hưởng vì cơ thể tích tụ độc tố mà thận phải làm việc nhiều hơn để loại bỏ.

Vì vậy, giữ cho gan và thận cùng khỏe mạnh là điều kiện tiên quyết để duy trì sức khỏe toàn diện.

4. Các dấu hiệu cảnh báo gan hoặc thận gặp vấn đề

4.1. Dấu hiệu tổn thương gan

• Vàng da, vàng mắt

• Mệt mỏi kéo dài, suy nhược

• Nước tiểu sẫm màu

• Phân bạc màu

• Đau tức vùng bụng bên phải

• Ngứa da không rõ nguyên nhân

4.2. Dấu hiệu suy giảm chức năng thận

• Phù mặt, tay chân vào buổi sáng

• Tiểu ít, nước tiểu có bọt hoặc lẫn máu

• Huyết áp cao không kiểm soát

• Mệt mỏi, buồn nôn, mất tập trung

• Da khô, ngứa, chán ăn

5. Cách chăm sóc gan và thận hiệu quả

5.1. Dinh dưỡng lành mạnh

• Uống đủ nước mỗi ngày (1.5 – 2 lít)

• Hạn chế ăn mặn, nhiều đạm động vật

• Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám

• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ

• Tránh uống rượu, bia và thuốc lá

5.2. Lối sống khoa học

• Tập thể dục thường xuyên để duy trì cân nặng và huyết áp ổn định

• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, nhất là với người có tiền sử bệnh gan, thận

5.3. Thận trọng với thuốc

• Không tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thuốc bổ gan không rõ nguồn gốc

• Thận trọng với thảo dược, thực phẩm chức năng – có thể gây tổn thương gan hoặc thận nếu dùng sai cách

6. Kết luận

Gan và thận là hai “cơ quan lọc thải” quan trọng nhất trong cơ thể. Mỗi cơ quan đảm nhiệm một vai trò riêng biệt nhưng liên quan chặt chẽ đến nhau. Khi một trong hai cơ quan suy yếu, cả hệ thống trao đổi chất, tuần hoàn, miễn dịch đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hiểu rõ vai trò của gan và thận trong cơ thể sẽ giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe tốt hơn mỗi ngày. Bằng việc duy trì chế độ ăn uống khoa học, vận động thường xuyên và tránh các thói quen xấu, bạn có thể giữ cho “bộ lọc cơ thể” luôn hoạt động hiệu quả, bảo vệ sức khỏe lâu dài.