Gan và thận là hai cơ quan nội tạng có vai trò thiết yếu trong việc lọc độc tố, chuyển hóa chất dinh dưỡng và duy trì cân bằng nội môi trong cơ thể. Khi một trong hai cơ quan này bị suy yếu, các chất độc hại sẽ tích tụ lại, dẫn đến hàng loạt rối loạn và nguy cơ bệnh lý nghiêm trọng.

Nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo gan thận suy yếu là bước quan trọng để kịp thời điều chỉnh lối sống, dinh dưỡng hoặc điều trị đúng cách.

1. Tại sao cần nhận biết sớm gan và thận suy yếu?

Gan và thận đều có khả năng bù trừ rất tốt. Điều này có nghĩa là khi một phần chức năng bị tổn thương, phần còn lại có thể hoạt động thay thế trong một thời gian dài mà không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, điều này cũng khiến nhiều người phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn nặng, khó hồi phục.

Việc nhận diện các dấu hiệu ban đầu của suy gan và suy thận giúp bạn chủ động đi khám, làm xét nghiệm và thay đổi thói quen sống phù hợp trước khi tình trạng tiến triển nghiêm trọng.

2. Dấu hiệu gan suy yếu thường gặp

Gan thực hiện hơn 500 chức năng sinh hóa khác nhau. Khi gan bị tổn thương hoặc nhiễm độc kéo dài, một số triệu chứng sau có thể xuất hiện:

2.1. Vàng da, vàng mắt

Đây là dấu hiệu điển hình của các bệnh lý về gan. Nguyên nhân là do bilirubin – một sản phẩm phân hủy hồng cầu – không được gan chuyển hóa và bài tiết đúng cách, dẫn đến tích tụ trong máu và gây vàng da, vàng lòng trắng mắt.

2.2. Mệt mỏi kéo dài

Người có chức năng gan suy giảm thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải, khó tập trung, dù ngủ đủ giấc và không vận động nhiều.

2.3. Nước tiểu sẫm màu

Khi gan yếu, bilirubin bị tích tụ và bài tiết qua đường tiết niệu, khiến nước tiểu chuyển sang màu vàng đậm hoặc nâu sẫm.

2.4. Ngứa da

Gan không còn khả năng loại bỏ độc tố qua mật, các chất này tích tụ dưới da và gây ngứa, nhất là vào ban đêm hoặc sau bữa ăn.

2.5. Đau tức vùng bụng trên bên phải

Vị trí gan nằm ở hạ sườn phải. Khi gan sưng to hoặc viêm, bạn có thể cảm thấy đau tức âm ỉ hoặc căng chướng vùng bụng phải.

2.6. Xuất huyết dưới da, dễ bầm tím

Gan sản xuất các yếu tố đông máu. Khi chức năng gan suy giảm, quá trình đông máu bị rối loạn, dẫn đến dễ chảy máu chân răng, chảy máu cam hoặc xuất hiện các vết bầm tím bất thường.

3. Dấu hiệu thận suy yếu cần chú ý

Thận là cơ quan lọc máu, bài tiết nước tiểu và điều hòa nhiều chức năng sống. Khi thận bắt đầu suy yếu, những biểu hiện sau có thể xuất hiện:

3.1. Phù mặt, tay chân

Suy thận khiến nước và muối tích tụ trong cơ thể, gây hiện tượng phù nề. Phù thường xuất hiện vào buổi sáng ở vùng mặt, mí mắt, sau đó lan dần xuống tay chân, mắt cá chân.

3.2. Thay đổi nước tiểu

Một số thay đổi bất thường về tiểu tiện cho thấy chức năng lọc thải của thận bị ảnh hưởng:

• Tiểu ít, tiểu nhiều bất thường

• Nước tiểu có bọt, có mùi lạ hoặc lẫn máu

• Cảm giác tiểu buốt, tiểu đêm nhiều lần

3.3. Huyết áp tăng cao

Thận có vai trò điều chỉnh huyết áp thông qua các hormone như renin. Khi thận suy, huyết áp thường tăng mà không rõ nguyên nhân, dễ dẫn đến biến chứng tim mạch nếu không kiểm soát.

3.4. Mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt

Suy thận mạn tính dẫn đến thiếu máu do giảm sản xuất erythropoietin – hormone kích thích tủy xương tạo hồng cầu. Điều này khiến cơ thể thiếu oxy, gây mệt mỏi, khó thở và chóng mặt.

3.5. Buồn nôn, chán ăn

Khi các chất độc không được lọc sạch, chúng tích tụ trong máu và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây buồn nôn, khó tiêu, hơi thở có mùi lạ.

3.6. Da khô, ngứa, sạm màu

Thận yếu khiến khả năng bài tiết urê và chất cặn bã giảm, dẫn đến tình trạng ngứa, khô, phát ban và sạm da.

4. Khi nào nên đi khám gan, thận?

Bạn nên đi kiểm tra chức năng gan – thận nếu gặp những dấu hiệu sau đây:

• Vàng da kéo dài hoặc thay đổi màu sắc nước tiểu không rõ nguyên nhân

• Sưng phù bất thường, đặc biệt là vùng mặt và mắt cá chân

• Thay đổi bất thường về tiểu tiện trong thời gian dài

• Mệt mỏi, suy nhược không cải thiện dù nghỉ ngơi đầy đủ

• Huyết áp tăng dai dẳng, không đáp ứng thuốc

• Có tiền sử uống nhiều rượu bia, dùng thuốc dài ngày hoặc mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp

Các xét nghiệm nên thực hiện bao gồm:

• Chức năng gan: AST, ALT, GGT, bilirubin, albumin

• Chức năng thận: Creatinine huyết thanh, urê máu (BUN), eGFR, phân tích nước tiểu

5. Biện pháp phòng ngừa gan và thận suy yếu

5.1. Dinh dưỡng lành mạnh

• Uống đủ nước mỗi ngày (tối thiểu 1.5 – 2 lít)

• Hạn chế rượu bia, cà phê, thực phẩm chế biến sẵn

• Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

• Kiểm soát lượng muối và đạm trong khẩu phần ăn

5.2. Tập thể dục đều đặn

Tập luyện nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội… giúp cải thiện tuần hoàn máu, huyết áp và tăng cường khả năng lọc của gan – thận.

5.3. Kiểm soát bệnh nền

Nếu bạn đang bị tiểu đường, cao huyết áp hoặc béo phì, cần kiểm soát tốt để tránh biến chứng lên gan và thận.

5.4. Hạn chế thuốc không cần thiết

Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Tránh tự ý sử dụng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc các sản phẩm thảo dược chưa rõ nguồn gốc.

6. Kết luận

Gan và thận là hai cơ quan sống còn, thực hiện hàng loạt chức năng quan trọng để giữ cơ thể hoạt động trơn tru. Tuy nhiên, các triệu chứng suy yếu của gan và thận thường mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các vấn đề khác. Do đó, bạn cần lắng nghe cơ thể, nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo gan thận suy yếu và kiểm tra định kỳ để phát hiện và can thiệp kịp thời.

Chăm sóc gan và thận không chỉ giúp bạn phòng tránh bệnh tật mà còn duy trì một cuộc sống khỏe mạnh và bền vững về lâu dài.

Xem Thêm: Vai trò của gan và thận trong cơ thể: Bộ đôi lọc sạch và duy trì sự sống